Verstandig omgaan met erfbelasting (artsenkrant)

Als vermogen wordt overgedragen naar een volgende generatie – of het nu in roerende of onroerende vorm is – dan komt vadertje staat altijd om de hoek loeren om een kleine bijdrage op te eisen. En ook al zijn de tarieven vandaag redelijker dan eertijds, toch is het nog altijd erg nuttig om goed voorbereid te zijn op zo’n erfbelasting. 

Vermogen kan op drie manieren overgaan naar een volgende generatie: door erfenis, door schenking of door gebruik te maken van – verstandige – successieplanning. Sedert 1 januari 2015 is de erfbelasting een bevoegdheid van de Vlaamse Belastingdienst. Toen veranderde de naam ‘successierechten’ in ‘erfbelasting’ en de wetgeving werd overgebracht van het Wetboek der Successierechten naar de Vlaamse Codex Fiscaliteit.

Erfbelasting is een belasting op erfenissen en bestaat technisch gezien uit twee soorten belastingen: het successierecht en het recht van overgang bij overlijden. Successierecht is verschuldigd bij het overlijden van iemand die zijn fiscale woonplaats in het Vlaams Gewest heeft. Het recht van overgang bij overlijden is verschuldigd, als iemand overlijdt die zijn fiscale woonplaats niet in België heeft, maar wel onroerende goederen in Vlaanderen bezat. 

De erfbelasting wordt berekend op basis van de aangifte van nalatenschap die de erfopvolgers indienen. Zij moeten dus het vermogen van de overledene ramen en de verdeling van de nalatenschap uitvoerig beschrijven. Vaak wordt daarbij een beroep gedaan op een notaris, maar dat is geen verplichting. De erfopvolgers zullen dus een waardering moeten opmaken van zowel de activa als de schulden. Dat is vaak geen sinecure en dan al zeker niet als er onroerende goederen of aandelen van een vennootschap bij de activa zitten. Nochtans is een correcte waardering belangrijk, want wie te hoog schat, betaalt te veel erfbelasting en wie te laag schat, riskeert een boete.

Waardering

Niek Verstraete van Alaska Group: “Erfbelasting wordt nu door Vlabel, de Vlaamse Belastingdienst, geïnd. Zij beoordelen ook de aangifte. Tegenover vroeger ervaren we een enigszins verschillende aanpak. Vroeger kreeg je zelden reactie op een aangifte van een nalatenschap. Vandaag kijkt Vlabel de waardering van de nalatenschap vrij zorgvuldig na, zeker als er onroerende goederen of aandelen uit vennootschappen in de nalatenschap zitten. Vlabel wil zowel bij erfbelasting als bij schenkingen de belasting zo correct mogelijk innen. Een veelgebruikte techniek was de schenking van familiale ondernemingen, want daar kon je vrijstelling van belasting voor krijgen. Om daarvan gebruik te kunnen maken, moet je aan een aantal voorwaarden voldoen. Vroeger moest Vlabel daarvoor een attest afleveren, maar dat weigerden ze vaak. Pas achteraf ging men dan na of alles onder de juiste regelgeving viel. Het is wat raar dat men pas achteraf nagaat of iemand aan alle voorwaarden voldoet om te kunnen genieten van het voordeelstelsel. Vandaag behoudt Vlabel zich een periode van maar liefst drie jaar voor om na te gaan of aan alle voorwaarden is voldaan.”

Nu de erfbelasting en de schenkingen naar de gewesten zijn overgeheveld, verschillen de tarieven in Vlaanderen, Brussel en Wallonië. Wie in Vlaanderen woont, maar zijn praktijkgebouw in Brussel heeft, wordt anders belast dan wie zijn praktijkgebouw in Vlaanderen heeft.

Voor Vlaanderen gelden er drie tarieven voor erfbelasting in de rechte lijn, variërend van 3 tot 27% naargelang de grootte van de erfenis.

“Vaak probeert men die belasting te voorkomen door vooraf al een gedeelte weg te schenken in geld, aandelen of onroerend goed. Dat wordt in Vlaanderen belast tegen een tarief van 3%. Die 3% werkt bevrijdend: als de schenker niet overlijdt binnen de drie jaar na de schenking, dan hoeft de schenking niet meer te worden opgenomen in de nalatenschapsaangifte en wordt ze ook niet meer extra belast. Bij erfbelasting betaal je, afhankelijk van de grootte van de bedragen, van 3% over 9% tot 27%. Via schenking kun je tegen een relatief bescheiden tarief van 3% roerend vermogen overdragen en beveiligen tegen eventuele terugkeer of bijkomende heffing nadien. Voor onroerende goederen betaal je maximaal 9% tot een waarde van 250.000 euro. Een schenking van wat men noemt ‘tastbare goederen’ hoeft niet bij de notaris verleden te worden, al wordt dat wel vaak gedaan. Belangrijk is dat je de verschuldigde 3% schenkingsrechten effectief betaalt. Een onderhandse akte volstaat en bij de registratie daarvan betaal je de schenkbelasting. Als beide ouders schenken, kun je trouwens best twee afzonderlijke aktes opstellen met tussenkomst van de andere ouder ter goedkeuring. Wordt een van beide ouders dan ziek, dan registreer je in extremis nog en betaal je enkel schenkingsrechten op dat gedeelte van de schenking. Wie onroerende goederen wil schenken, moet in elk geval bij de notaris langs.”

Beëdigd schatter

Zowel bij schenking als bij erfbelasting is het van het grootste belang dat je met exacte waarden werkt. Sommige zaken zijn makkelijk te waarderen, maar als er onroerende goederen of aandelen van vennootschappen betrokken zijn, wordt dat ingewikkeld.

“Wij adviseren om onroerend goed te laten waarderen door een beëdigd schatter. Zo word je achteraf bij een te lage schatting niet geconfronteerd met naheffing en boetes op het te weinig betaalde gedeelte. De administratie verplicht zo’n schatting niet, maar ze is wel aan te raden. Met een schatting achter de hand sta je steviger in je schoenen. Aandelen van vennootschappen zijn moeilijker te schatten. Je laat dat dus best ook doen door een deskundige: zoals een bedrijfsrevisor of een accountant. Die zal de vennootschap waarderen in continuïteit. Dat wil zeggen dat hij niet alleen de waarde van de vennootschap vandaag meeneemt in de afweging, maar ook de eventuele winsten die de vennootschap in de toekomst nog zal maken. Zit er een onroerend goed in de vennootschap, dan wordt dat uiteraard ook mee opgenomen. Een mix van de statische en de dynamische waarde van de vennootschap levert dan uiteindelijk een globale waardering op. De deskundige stelt dan een waarderingsrapport op en als dat een goed opgesteld en goed onderbouwd dossier is, dan zal de administratie dat meestal ook aanvaarden. Wij adviseren sterk om proactief een goed dossier voor te bereiden en de waardering door professionals te laten uitvoeren.”

Burgerlijke maatschap

Een schenking is dus een eerste manier om je voor te bereiden op erfbelasting. Ook de figuur van de burgerlijke maatschap is een interessante figuur.

“Een burgerlijke maatschap is een manier om activa met behoud van alle controle over te dragen naar een volgende generatie zonder dat daar belasting moet op worden betaald. Concreet kunnen bijvoorbeeld aandelen van een vennootschap in zo’n maatschap worden ingebracht. De deelbewijzen van de maatschap worden vervolgens overgedragen aan de volgende generatie, maar de vruchten uit de maatschap worden nog opgetrokken door de overdrager. We zien die vrij interessante figuur vandaag meer en meer in financiële planningstechnieken en het kost relatief weinig om zo’n maatschap op te richten. Een maatschap is ook een uitstekend controlemechanisme, want de ouders kunnen worden aangesteld als enige onafzetbare statutaire zaakvoerder (en opvolger). De kinderen kunnen dus niet over het vermogen beschikken zolang een de ouders nog leeft. De figuur valt wat te vergelijken met een constructie vruchtgebruik – naakte eigendom. Ook dat is nog altijd een vrij gangbare techniek, zeker voor onroerende goederen. Bij de aankoop van een onroerend goed splitst men dat in naakte eigendom en vruchtgebruik. De kinderen verwerven dan naakte eigendom en de ouders krijgen het vruchtgebruik. Als de ouders overlijden, dooft het vruchtgebruik uit en komt de volle eigendom bij de kinderen terecht.”

 Professioneel advies

“Zulke constructies moeten natuurlijk goed worden opgezet en dus is het van belang dat je van bij aanvang de juiste elementen voorziet. Zo is het bijvoorbeeld belangrijk dat de kinderen op het moment van aankoop van de naakte eigendom al over voldoende middelen kunnen beschikken. Heel vaak schenkt men vooraf aan de kinderen het bedrag waarmee zij dan de naakte eigendom kunnen kopen. Tegelijk kan men dan een schenkverzekering sluiten. Die dient om de verschuldigde erfbelasting te betalen voor het geval dat de schenker binnen de drie jaar na de schenking zou overlijden zonder betaling van de schenkingsrechten. Een ander procedé is dat er wordt gewerkt via verzekeringscontracten. Het roerend vermogen werd in een verzekeringscontract gestopt en de eigendom van het verzekeringscontract werd op naam van de kinderen gezet. Bij het overlijden van de inbrenger betaalde de verzekering de kinderen dan uit zonder successierechten. Dat aanvaardt Vlabel voorlopig niet meer. Zo’n overname wordt onderworpen aan de erfbelasting.”

De actualiteit wijst elke dag uit hoe belangrijk het is om je goed te laten informeren, adviseren en begeleiden door de juiste mensen. Vraag dus bij voorkeur gespecialiseerd professioneel advies om de constructies volledig wettelijk en onderbouwd op te zetten.

Luc Vander Elst

terug naar overzicht