Wanneer het niet meer botert in de associatie… (artsenkrant)

Advocate Stephanie Laleeuw werkt samen met de Alaska Group en geeft ons tekst en uitleg. “Het gaat om twee verschillende procedures, geregeld in het Wetboek van Vennootschappen. Bij de vordering tot uitsluiting vraagt de ene vennoot dat de andere wordt uitgesloten uit de associatie en dat hij wordt verplicht om zijn aandelen te verkopen aan de overige vennoten. Bij de vordering tot uittreding geeft de eisende partij te kennen de vennootschap te willen verlaten en vraagt hij dat de andere veno(o)t(en) zijn aandelen verplicht overnemen. Beide procedures worden ingeleid bij de voorzitter van de rechtbank van koophandel op het moment dat er minnelijk geen regeling meer mogelijk is. Het zijn dus geen vrijwillige procedures.”

De procedures zijn van toepassing op bvba’s, nv’s en commanditaire vennootschappen op aandelen. Bij artsenassociaties is de bvba het meest courant. “Is de associatie een coöperatieve vennootschap, dan geldt de regeling niet. Bij coöperatieve vennootschappen worden uittreding en uitsluiting immers verplicht statutair geregeld. Bij een bvba, een nv en een commanditaire vennootschap op aandelen gaat het om een dwingend recht. Dat betekent dat men van dat recht contractueel geen afstand kan doen.”

Verschillen

Wie een vennoot wil uitsluiten uit de associatie, stelt dus een vordering tot uitsluiting in. Degene die zo’n vordering instelt, moet dan over minstens 30% beschikken van de stemrechten of van de aandelen die het kapitaal vertegenwoordigen.

Stephanie Laleeuw: “Dat minimum van 30% kan ook worden gehaald door verschillende vennoten samen. Je hebt die 30% nodig bij de inleiding van de procedure, maar als je in de loop van de procedure onder die 30% zakt, dan vervalt je vordering. Een vordering tot uitsluiting moet voldoen aan twee voorwaarden: ze moet in het belang zijn van alle vennoten en in het belang van de vennootschap. Vanaf het ogenblik waarop een vennoot naar de rechtbank stapt met de vraag om een medevennoot uit te sluiten, geldt er onmiddellijk een vervreemdingsverbod voor degene die men wil uitsluiten. Hij mag dus zijn aandelen niet meer overdragen aan een derde tot de procedure is afgerond. Tenzij iedereen daarmee akkoord zou gaan of de rechtbank daar toelating zou voor geven.

Bij een vordering tot uittreding is er geen participatievoorwaarde van minimum 30% en er geldt ook geen vervreemdingsverbod. Ook het belang van de vennootschap speelt in dat geval niet, want iemand geeft net te kennen uit de vennootschap te willen stappen. Belangrijk is wel dat de continuïteit van de vennootschap gegarandeerd wordt.”

Gegronde redenen

Voor beide procedures zijn er gegronde redenen nodig. “Je moet voor de rechtbank kunnen aantonen dat er – liefst meerdere – gegronde redenen zijn om uittreding of uitsluiting te vragen”, zegt Stephanie Laleeuw. Voorbeelden van gegronde redenen zijn wanprestaties, concurrentie tegen de vennootschap, belangenschending, vertrouwensbreuk tussen de vennoten, reputatieschade, duurzame, diepgaande en onherroepelijke onenigheden waardoor je geen beslissingen meer kunt nemen en heel de vennootschap wordt lamgelegd, systematisch misbruik van een meerderheidsaandeel of schending van de aandeelhoudersovereenkomst.

“Bij uittreding zien we het vaakst de principes van niet-concurrentie, de duurzame, onherroepelijke onenigheid, conflicten in het kader van een echtscheiding, misbruik van meerderheid, bezoldigingskwesties, onrechtmatig ontslag, niet inlossen van rechtmatige verwachtingen, niet nakomen van afspraken of overtreden van statuten of wetboek. Eigenlijk kun je daar heel ver in gaan, maar het moet wel gewoon voldoende samenhangend zijn. Het gaat telkens om feitenkwesties en het komt de rechter toe om daarover te oordelen. Gegronde redenen betekent niet noodzakelijk dat er sprake is van foutief gedrag. Als het gewoon niet meer botert tussen de vennoten, dan kan men niet langer tot akkoorden komen.”

Voorkomen

Uitsluiting en uittreding kunnen contractueel of statutair niet worden overruled. Men kan dus geen afstand doen van de mogelijkheid om die procedures te starten. “Maar je kunt contractueel wel enkele procedures en afspraken vastleggen om een vordering tot uitsluiting zoveel mogelijk te voorkomen”, vult Stephanie Laleeuw aan. “In de aandeelhoudersovereenkomst kun je enkele scenario’s inschrijven voor conflicthantering, als zou blijken dat bepaalde geschillen niet in der minne opgelost geraken. We zien het vaakst onoplosbare conflicten, als de aandeelhoudersverhouding gelijk is: elk heeft 50% bijvoorbeeld en beide vennoten zijn zaakvoerder. Dat leidt vaak tot een impasse. In zulke gevallen is het in elk geval nuttig dat de overeenkomst bepaalt dat de vennoten in de associatie eerst verplicht moeten proberen om op een andere manier tot een oplossing te komen. Zo kan men bepalen om een derde aan te stellen, die zal beslissen over de conflictsituatie. Of men kan werken met putopties en callopties voor de aandelen, waardoor de ene het recht krijgt om de aandelen van de andere over te nemen in bepaalde situaties.”

Een ander voorbeeld is de aanstelling van een college van bijvoorbeeld een advocaat, een accountant en een jurist, aan wie het geschil wordt voorgelegd. “Dat college beslist definitief en de vennoten engageren zich contractueel om die beslissing te aanvaarden. Door zo’n vorm van arbitrage kun je mogelijk de vrij zware procedure van uitsluiting voorkomen. In een aandeelhoudersovereenkomst kun je ook afspreken hoeveel de aandelen waard zijn. Wordt dat bij een ultiem conflict toch nog betwist, dan stelt de rechter die zich over de uitsluiting of uittreding uitspreekt, autonoom vast hoeveel de aandelen waard zijn. In dat geval is hij niet gebonden door de contractuele waardebepaling en bepaalt hij volledig autonoom de waarde van de aandelen. Hij kan daarvoor eventueel een deskundige aanstellen, maar ook het advies van zo’n deskundige is niet bindend voor de rechter. Hij bepaalt bovendien ook zelf op welke datum de aandelen moeten worden gewaardeerd, al passen de meeste rechters daarvoor wel de datum van het vonnis toe waarop de uitsluiting of uittreding wordt uitgesproken.”

Tips

Beide procedures worden ingeleid bij de voorzitter van de rechtbank van koophandel, zoals in kort geding en verlopen dus procedureel analoog met een gewoon kort geding. Stephanie Laleeuw: “Met dat verschil dat deze procedure wel een uitspraak doet over de grond van de zaak, waar dat bij een kort geding niet het geval is. Maar de procedure is gelijkaardig en ze duurt doorgaans enkele maanden, wat uiteraard in het belang van de vennootschap speelt. Dat lukt meestal dankzij een heel korte dagvaardingstermijn, korte conclusietermijnen, enz. Als er een combinatie is van echtscheiding en vordering tot uitsluiting of uittreding, dan heeft de vordering tot uittreding of uitsluiting voorrang op de echtscheidingsprocedure.”

De advocate geeft tot slot nog enkele tips mee. “Voorzie contractueel in enkele probleemoplossende situaties, zeker als er een patrimonium in de vennootschap zit. Dat doe je best bij aanvang van je associatie, omdat professionele en andere relaties op dat moment goed zitten om over zulke dingen zakelijke afspraken te maken. En als je in het kader van vermogensplanning zou overwegen om een gedeelte van je aandelen aan je kinderen te schenken, hou dan zeker 70 + 1 procent in vruchtgebruik zelf, zodat je nooit kunt worden geconfronteerd met een uitsluitingsprocedure.”

Luc Vander Elst

terug naar overzicht